Sáng 3/6, Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá với chủ đề "Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững".
Hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm
Phát biểu khai mạc, ông Đặng Khắc Lợi – Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người, trong đó có gần 7 triệu người đang và đã từng hút thuốc và 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng bị tiếp xúc thụ động với khói thuốc của người khác. Số người chết vì thuốc lá nhiều hơn tổng số người chết vì HIV⁄AIDS, lao phổi và sốt rét cộng lại.
Ông Đặng Khắc Lợi – Phó Cục trưởng Cục Báo chí.
Tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, nước ta đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.
Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP. Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước.
Trong thời gian qua, mặc dù tỉ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% năm 2021, nhưng mức giảm này vẫn còn khiêm tốn.
Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỉ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.
"Một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỉ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp", ông Lợi nói.
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, năm 2022, tỉ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN, trong khi thu nhập người dân tiếp tục tăng nhanh khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm chưa có thu nhập như là trẻ em.
Quang cảnh Hội thảo.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới đã khuyến nghị rằng tỉ trọng thuế trên giá bán lẻ ít nhất là 75% để có hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng sản phẩm có hại này.
Ths.BS.Nguyễn Tuấn Lâm - chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của WHO, thông tin mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người.
Trong đó, ước tính có một triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động, 64% là nữ. Can thiệp về thuế là hiệu quả nhất trong các can thiệp về chính sách.
Tại Việt Nam, ước tính trong năm 2022 thuế thuốc lá ước tính chỉ đạt khoảng 36% giá bán lẻ, chưa đạt một nửa so với khuyến cáo của WHO. Thuế thấp nên giá thuốc lá tại Việt Nam rất thấp so với các nước trong khu vực.
Theo BS.Tuấn Lâm các phương án đề xuất của Bộ Tài Chính cũng góp phần giảm tỉ lệ hút thuốc của nam giới nhưng chưa đạt mục tiêu của quốc gia. Cụ thể, giúp giảm khoảng 2 triệu người hút nhưng do dân số tăng lên nên nên số lượng giảm không nhiều. Phương án thuế này tốt nhưng chưa đủ, hơi thấp.
Cần áp thuế tuyệt đối theo lộ trình
Theo bà Đinh Thị Thu Thủy - Phó vụ Trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), để đạt được mục tiêu giảm tỉ lệ thuốc lá như đã đặt ra trong Chiến lược Quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030, mức thuế tuyệt đối cần tăng khởi điểm 5.000 đồng/bao và đạt 15.000 đồng/1 bao (20 điếu/1 bao) vào năm 2030 bên cạnh thuế tỉ lệ 75% như khuyến cáo của WHO.
Phương án này sẽ giúp đạt tỉ trọng thuế 65% giá bán lẻ, gần đạt được mức khuyến cáo của WHO (70-75% giá bán lẻ) và giúp giảm được tỉ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống 36% vào năm 2030.
Bà Đinh Thị Thu Thủy - Phó vụ Trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế).
Bộ Y tế tiếp tục đề nghị không đưa vào Luật này các quy định liên quan đến sản phẩm thuốc lá mới, đánh thuế ml dung dịch của thuốc lá mới để thực thi quy định tại Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Tiến sĩ Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, cho rằng, Việt Nam đang đứng trước những quyết định quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại của việc sử dụng thuốc lá.
Ngành công nghiệp thuốc lá đang sử dụng những chiến thuật thao túng, che giấu sự nguy hiểm của các sản phẩm thuốc lá và nhắm vào giới trẻ thông qua các sản phẩm với bao bì và hương vị hấp dẫn
Bằng chứng từ khắp thế giới cho thấy cách tốt nhất để giảm hút thuốc để giúp mọi người nói "không" với thuốc lá là tăng giá bằng cách tăng thuế.
Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững.
"Chúng tôi khuyến nghị ngoài mức thuế tỉ lệ hiện tại 75% giá xuất xưởng, cần áp thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt mức 15.000 đồng một bao thuốc vào năm 2030", Trưởng đại diện WHO nêu quan điểm.
